Η κυκλική οικονομία είναι μια πιο αποτελεσματική και φιλική προς το περιβάλλον εναλλακτική λύση απέναντι στην παραδοσιακή γραμμική οικονομία, στην οποία εξαντλούμε, κατασκευάζουμε, χρησιμοποιούμε και απορρίπτουμε πόρους. Αποτελεί προϋπόθεση για τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τρόπο συνεπή ως προς τους στόχους της συμφωνίας των Παρισίων.

Στηριζόμενη στη βελτιστοποίηση χρήσης των πόρων και στην επέκταση του κύκλου ζωής των προϊόντων, η κυκλική οικονομία αποτελεί καταλύτη για την παραγωγική ανασυγκρότηση και έχει σημαντική περιβαλλοντική διάσταση. Η μετάβαση σε πιο βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης –όπως επιτάσσουν και οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) του ΟΗΕ– είναι απαραίτητη για την επίτευξη των παγκόσμιων στόχων για τη διατήρηση της φύσης και τη βιοποικιλότητας. Η εξόρυξη και η επεξεργασία πόρων αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90% των πιέσεων στην παγκόσμια βιοποικιλότητα και στα ύδατα και περίπου το ήμισυ των παγκόσμιων εκπομπών της κλιματικής αλλαγής. Ο οικολογικός σχεδιασμός στην παραγωγή, η θέσπιση οικονομικών κινήτρων, η επεξεργασία κριτηρίων πράσινων και κυκλικών δημόσιων συμβάσεων, η οικονομία επιμερισμού στην κατανάλωση, ερευνητικές και καινοτόμοι προτάσεις εντάσσονται στην κυκλική οικονομία.

Οι τομείς των βιοοικονομίας, της βιομάζας, των τροφίμων και των λιπασμάτων, των αποβλήτων εκσκαφών και κατεδαφίσεων, των πλαστικών, αποτελούν τομείς ενδιαφέροντος για τη νέα επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, που μπορούν να συμβάλουν στην παραγωγή νέας εργασίας και επιχειρηματικότητας. Η νέα ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει θέσει σειρά στόχων για τους αμέσως επόμενους μήνες, ως μέρος ενός προγράμματος τετραετούς διάρκειας, που διαπερνούν όλο το φάσμα της αλυσίδας αξίας: παραγωγή, κατανάλωση, διαχείριση αποβλήτων, αξιοποίηση δευτερογενών πρώτων υλών. Οι στόχοι θα υλοποιηθούν σε συνεργασία και με συντονισμό μεταξύ της διοίκησης, της επιστημονικής κοινότητας και των οικονομικών και κοινωνικών φορέων, διευκολύνοντας συνέργειες συμβατές με τη μετάβαση στο κυκλικό μοντέλο, μέσω διαλόγου με την κοινωνία και την αγορά. Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, και τα εξής:

Yιοθέτηση κυκλικών και πράσινων δημόσιων συμβάσεων, δράση υπερβολικά καθυστερημένη στη χώρα μας, που πρωτίστως συνδέεται με τις προμήθειες και υπηρεσίες του Δημοσίου, και θα ανοίξει νέους δρόμους στην τόνωση της ζήτησης δευτερογενών υλικών και στην εθνική βιομηχανία της ανακύκλωσης.

Εφαρμογή επιδοτήσεων και οικονομικών κινήτρων για επιχειρήσεις που επενδύουν σε περιβαλλοντικές τεχνολογίες προάγοντας κυκλική οικονομία και βιομηχανική συμβίωση.

Χρηματοδότηση προτάσεων επαναχρησιμοποίησης νερού και ιλύος εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων.

Δημιουργία «Οδηγού Κυκλικής Πόλης», για υποστήριξη των ΟΤΑ, αξιοποιώντας ανάλογες πρωτοβουλίες σε διεθνές και εθνικό επίπεδο.

Επεξεργασία ρυθμίσεων για την ενσωμάτωση κριτηρίων οικολογικού σχεδιασμού προϊόντων (ανάλυση κύκλου ζωής και επέκτασή της, επιδιορθωσιμότητα, δείκτες σχεδιασμού, ΑΠΕ, σχεδιασμός πλαστικών, διεύρυνση σήμανσης).

Προτεραιότητα θα δοθεί στην ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας 2019/904/Ε.Ε. για τα πλαστικά μιας χρήσης (SUP), που συνίσταται στην έγκριση, ύστερα από διάλογο, νομοθετικής ρύθμισης αποφασιστικής αντιμετώπισης της παράκτιας ρύπανσης από τα πλαστικά και παροχής κινήτρων ώστε οι επιχειρήσεις του χώρου να προσαρμοστούν στην κυκλική οικονομία με εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού και επανακατάρτιση των εργαζομένων. Στο πλαίσιο αυτό θα δοθεί έμφαση σε ειδικά προγράμματα για τα πλαστικά, σε συνεργασία με σημαντικά ιδρύματα, ΜΚΟ και παραγωγούς. Σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε., μεγάλη ευθύνη για την παράκτια ρύπανση έχουν τα πλαστικά μιας χρήσης (50%, ενώ άλλα πλαστικά είναι 7% και αλιευτικά δίχτυα 27%) και ανάμεσα στα δέκα πρώτα πλαστικά μιας χρήσης εξέχουσα θέση καταλαμβάνουν οι λεπτές πλαστικές σακούλες. Στη χώρα μας, σύμφωνα με στοιχεία από τις εκστρατείες καθαρισμού ακτών της HELMEPA, οι πλαστικές σακούλες, τα πλαστικά μπουκάλια, τα πώματα, οι πλαστικές συσκευασίες τροφίμων, τα καλαμάκια και τα αποτσίγαρα συμπεριλαμβάνονταν στα δέκα πολυπληθέστερα απορρίμματα στις ακτές το 2017, ενώ το πλαστικό αποτελούσε το 84%.

Η χώρα μας παρουσιάζει μεγάλες δυνατότητες εφαρμογής του μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης, που θα εστιάζει στις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Το μοντέλο αυτό μπορεί να συντελέσει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στην ανάπτυξη με νέες επενδύσεις και θέσεις εργασίας και στην αναβάθμιση της ελληνικής παραγωγής. Με τον τρόπο αυτόν θα μπορούσε να καλυφθεί η σημαντική υστέρησή μας σε περιβαλλοντικές επιδόσεις στις τάξεις της Ε.Ε. και γι’ αυτό αποτελεί την κεντρική προτεραιότητα για τη σημερινή κυβέρνηση και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Αραβώσης είναι αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ, γ.γ. Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων.